صبر عن الله

نام فارسي:(گياه توليدکننده) آنغوزه
نام علمي:Ferula assa-foetida
نام انگليسي:Stinking assa
نام عربي:انجدان (Angudan)
نام فرانسوي:Ase-fetide
نام آلماني:Stinkender assand
نام هاي مترادف:Ferula scorodesma و Scorodesma foetidum
نام خانواده:Umbelliferae(چتريان)

گياه شناسي:

گياه توليد کننده آنغوزه به نام هاي فارسي خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته اي بزرگ، علفي و چند ساله است که ارتفاع آن گاهي به 2/5 متر مي رسد. ساقه آن نسبتاً محکم و ضخيم با سطحي خشن است. برگ هاي قاعده بزرگ و ضخيم هستند؛ به طوري که طول آنها تا 60 سانتي متر مي رسد. اين برگ ها تقسيمات زيادي دارند به طوري که به قطعاتي (لوب دار) دندانه دار تبديل مي شوند. گل هاي اين گياه زردرنگند و به صورت گل آذين چتري در انتهاي ساقه قرار مي گيرند. ميوه ها دوفندقه اي، بيضي شکل و تقريباً مسطح مي باشند که روي هر کدام پنج خط وجود دارد و کناره ها بال مانند هستند. رنگ ميوه ها قهوه اي تيره است. از ريشه يا قاعده ساقه اين گياه بر اثر تيغ زدن ماده اي به نام اولئوگم رزين به دست مي آيد که به آنغوزه مشهور است. آنغوزه ابتدا شيري رنگ است و مزه اي تند و تلخ و نيز بوي بد و متعفني دارد که تهوع آور است؛ به همين دليل از قديم به نام مدفوع شيطان معروف شده است.
اين گياه در ايران (استان خراسان، بلوچستان، کرمان و نواحي جنوبي) وجود دارد.

تاريخچه:

رزين آنغوزه به عنوان خلط آور، ضدنفخ، ضد اسپاسم روده اي و به صورت شياف براي بهبود قولنج و همچنين سوسپانسيون آن براي فراري دادن سگ، گربه و ديگر حيوانات وحشي مورد توجه بوده است. مصرف آنغوزه خصوصا در ميان آمريکايي هاي آفريقايي ادامه دارد. آنغوزه براي درمان سرطان شکم، ميخچه، پينه، ادرارآور، مسکن و محرک به کار مي رفته است. در درمان هاي عاميانه براي قطع قاعدگي، آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده مي شود. با اين حال، اصلي ترين کاربرد آن به صورت رايحه در عطريات مي باشد.
اين گياه با طعمي قوي تر از پياز يا سير به شکل گم رزين يا محلول همچنان در دسترس است. در داروخانه ها و فروشگاه هاي مواد غذايي سالم و محلي نيز به عنوان نگهدارنده يا ادويه به فروش مي رسد. گاهي به ميزان کم در برخي از شکلات ها، نوشابه ها، چاشني ها و سس ها به کار مي رود.

ترکيبات مهم:

آنغوزه حاوي تعدادي ترپن و مواد محلول در چربي است که هنوز به طور کامل شناسايي نشده اند. همچنين حاوي 20 درصد اسانس، 65 درصد رزين و حدود 25 درصد صمغ مي باشد.
مهمترين ترکيبات اسانس آنغوزه، ايزوبوتيل پروپانيل دي سولفايد، آلفاپي نن، کادي نن و وانيلين هستند. در واقع، آنغوزه يکي از مهم ترين اولئوگم رزين هاي گياهي است که در خانواده چتريان وجود دارد. از ترکيبات کوماريني موجود در اين اولئوگم رزين، مي توان اومبلي فرون و از ترکيبات رزيني آن اسيد فروليک و آزارزينوتانول را نام برد.

داروشناختي و اثرات مهم:

تاکنون مطالعات کلينيکي براي مشخص شدن اثرات درماني آن صورت نگرفته است؛ اما در مطالعه اي که بر روي موش هاي آزمايشگاهي انجام شده کلسترول سرم را پايين نياورده است.

استفاده از عصاره الکلي(تنتور) باريجه سميت سلولي عليه لنفوماي سلول هاي سرطاني و لنفوسيت هاي انساني را نشان داده است.

طريقه و ميزان مصرف:

*روزانه 0/3 تا 1 گرم در سه نوبت (جمعاً 0/9 تا 3 گرم در روز).
*تنتور:2 تا 4 ميلي ليتر در روز اين مقدار را مي توان در دو يا سه نوبت مصرف نمود.

سميت و عوارض جانبي:

مصرف خوراکي آن در بزرگسالان سميتي نشان نداده است، ولي در کودکان مي توان ايجاد مسموميت کند. همچنين در حد مصرف درماني تاکنون عارضه خاصي از آن گزارش نشده، ولي ممکن است در بعضي افراد و يا با مصرف زياد آن اسهال، نفخ، سوزش هنگام ادرار، سوزش معده، سردرد، گيجي و تشنج ايجاد شود. همچنين، صمغ آن ممکن است درماتيت هاي پوستي ايجاد کند. با توجه به اينکه آنغوزه داراي خاصيت قاعده آور است، مصرف زياد آن مي تواند موجب سقط شود؛ لذا توصيه مي گردد در دوران بارداري و شيردهي مصرف نشود.
همچنين، کومارين هاي موجود در اولئوگم رزين آنغوزه ممکن است با داروهاي ضد انعقاد تداخل کند.
در گزارشي آمده است، مصرف 50 تا100 ميلي گرم آنغوزه در افرادي که مشکل عصبي دارند، باعث تشنج مي شود.

موارد منع مصرف:

زنان باردار، زنان شيرده و کودکان

مهم ترين اثرات گزارش شده:

حساسيت زا، ضد درد، ضد چسبندگي پلاکت ها، ضدعفوني کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، تقويت کننده قواي جنسي، ضد نفخ، محرک CNS، هضم کننده، ادرارآور، شيرافزا، خلط آور، قارچ کش، کاهش دهنده پرفشاري خون، مسهل، موتاژنيک، محرک تنفسي، مسکن، تقويت کننده معده، محرک، تقويت کننده رحم و کرم کش.

نکات قابل توجه:

1-آنغوزه از گونه هاي ديگري به دست مي آيد که مهم ترين آنها فرولافوئتيدا و فرولا آلياسئا هستند.
2-بوي بسيار تند آنغوزه که شبيه سير مي باشد، مربوط به ترکيبات گوگرددار آن است.
3-براي به دست آوردن آنغوزه گياه از فصل بهار به بعد قسمت پايين ساقه (نزديک به سطح زمين) و يا اصطلاحاً يقه گياه را برش هاي عمودي يا افقي مي دهند تا اولئوگم رزين(آنغوزه) به صورت شيرابه به بيرون تراوش کند. اين ماده در مجاورت هوا سفت مي شود که پس از سفت شدن آن را جمع آوري مي کنند و دوباره گياه را تيغ مي زنند يا محل قبلي را برش ديگري مي دهند تا دوباره اولئوگم رزين ترشح کند. اين عمل چندين بار و گاهي تا دو ماه از فصل بهار صورت مي گيرد. آنغوزه خارج شده به دو صورت اشکي (گرد و کروي با اندازه هاي مختلف) و توده اي و به رنگ هاي زرد تا قهوه اي تيره است که هرچه روشن تر باشد مرغوب تر و گران تر است.همچنين، نوع اشکي آنغوزه مرغوب تر و گران تر مي باشد. آنغوزه مزه اي گس و تقريباً تند و سوزاننده دارد و داراي بوي نامطبوع شبيه ترکيبات گوگرددار است.

4-گرچه آنغوزه استفاده محدودي(آن هم در طب سنتي ايران) داشته، ولي يکي از اقلام مهم صادراتي فرآورده هاي گياهي ايران است که خريداران آن را با روش هاي پيچيده تجزيه مي کنند و ده ها ماده ارزشمند از قبيل اسانس، رزين و صمغ قابل مصرف در صنايع دارويي، بهداشتي، آرايشي و صنعتي از آن به دست مي آورند. با توجه به اينکه تهيه آنغوزه پر زحمت و طولاني مدت است، قيمت نسبتاً گراني دارد.
5-نام عمومي آنغوزه در جهان و در تجارت آزافتيداگم است که در کتب قديمي منشأ جغرافيايي آن ايران ذکر شده و در گذشته بزرگ ترين تأمين کننده آن در جهان بوده است. گياه توليد کننده آنغوزه در بعضي قسمت هاي افغانستان نيز وجود دارد؛ ولي وسعت آن در ايران از کشورهاي ديگر به مراتب بيشتر است.

شیخ مصلح‌الدین مشرف بن عبدالله مشهور به سعدی شیرازی در قرن هفتم هجری در شیراز دیده به جهان گشود. پدرش زمانی كه سعدی كودكی بیش نبود درگذشت.پس از آن زندگی اش را در كنار جد مادری خود سپری كرد.

وی تحصیلات خود را در مكتب خانه آغاز و مقدمات علوم را در آنجا فراگرفت و در اوان جوانی برای ادامه تحصیل به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه كه مهمترین مركز آموزش علم و دانش آن زمان بود، به تكمیل تحصیلات خود پرداخت و از محضر استادان معروفی چون شهاب‌الدین عمر سهروردی و ابوالفرج بن جوزی بهره جست.

سپس سعدی برای كسب تجربه و دانش بیشتر به حجاز، شام و سوریه سفر كرد و در پایان راهی سفر حج شد.

وی در دوران حكومت اتابك ابوبكر بن سعد به زادگاهش شیراز بازگشت و دو اثر جاودان خود را یعنی بوستان و گلستان را به رشته تحریر درآورد.

كتاب 'بوستان' سعدی در ده باب و در قالب مثنوی ارائه شد كه این كتاب مملو از حكایات شیرینی است كه از زبان انسان، جمادات و حیوانات بیان شده و همگی طریقه درست زیستن را می آموزاند؛‌ درست زیستنی كه به دور از خشم، همراه با همدلی و در عین حال شریك شدن در دردهای دیگران باشد تا همه حیات كمال یابند.

دیگر كتاب سعدی، كه جلوه گر بزرگی نثر ایرانی است، 'گلستان' می باشد كه تا چند دهه پیش ابیات آن در ابتدا در نثرهای دیوانی و در كنار آن در نامه های بزرگان دولتی به یكدیگر حاكم شده بود.

با زوال حكومت سلغریان در فارس، سعدی بار دیگر شیراز را ترك كرد و به بغداد و حجاز رفت. در بازگشت مجدد به شیراز، با آن كه مورد احترام و تكریم بزرگان فارس بود، خلوت را برگزید و مابقی عمر خود را به ریاضت مشغول شد.

شهرت سعدی در زمان خود و پس از آن، معلول چند خاصیت است، اول اینكه او زبان شیوای خود را وقف مدح نكرده، دوم اینكه او شاعری جهانگرد بود و گرم و سرد روزگار را چشیده و تجارب خود را برای دیگران با زیبایی و شیرینی بیان كرد و هم چنین وی در سخنان خود چه از نظر نثر و چه نظم از امثال و حكایات دلپذیر استفاده كرده است و دیگر اینكه سعدی به شاعری شوخ طبع و بذله گو معروف است كه خواننده را مجذوب می كند.

اشعار این شاعر بلند آوازه به گونه ای شهرت جهانی یافت كه بر پیكره سازمان ملل اینگونه نقش بست 'بنی آدم اعضاء یكدیگرند/كه در آفرینش ز یك گوهرند /چو عضوی بدرد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار'.

از دیگر آثار به یادگار مانده از وی می توان به دیوان اشعار، مواعظ، صاحبیه، قصاید سعدی، مراثی سعدی، مفردات سعدی، كتاب نصیحةالملوك، رساله در عقل و عشق، الجواب، مجالس پنجگانه و هزلیات سعدی اشاره كرد.

آثار سعدی كه چكیده ای از اندیشه و تاملات عرفانی و اجتماعی اوست، در حقیقت آیینه ای تمام نما از خصایل، فرهنگ و آداب و سنن ملت ایران، ملتی با تمدن درخشان است و از همین رو آثار وی هیچگاه شكوه و عظمت خود را از دست نخواهد داد.

شیخ اجل، سعدی شیرازی، در سال 695 هجری قمری دار فانی را وداع گفت و مقبره این استاد پارسی، در خانقاهی واقع در 4 كیلومتری شمال شرقی شیراز، در دامنه كوه فهندژ، در كنار باغ دلگشا است كه جایگاه دیدار دوستداران اهل شعر و ادب پارسی است.

مركز سعدی شناسی ایران از سال 1381 اول اردیبهشت را روز بزرگداشت سعدی اعلام كرد، تا بهانه ای برای پاسداشت این شاعرهمیشه ماندگار در ادب فارسی ایران باشد.

ا این عکس ها غرق در زیبایی شوید